โต้รัฐบาล ขอหลักฐานสารหนูในลำน้ำ ‘กก-สาย-รวก-โขง’ ดีขึ้น

(2 มิ.ย. 68) จากกรณี น.ส.ศศิกานต์ วัฒนะจันทร์ รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เปิดเผยว่า น.ส.แพทองธาร ชินวัตร ได้รับรายงานความคืบหน้า  การแก้ไขปัญหาสารปนเปื้อนเกินคามาตรฐานในแม่น้ำกก เช่น กรมควบคุมมลพิษ กรมทรัพยากรน้ำ และศูนย์เทคโนโลยีดิจิทัลและอากาศยาน ได้ร่วมกันดำเนินการสำรวจทำฐานข้อมูลทั้งใน จ.เชียงราย และ จ.เชียงใหม่ ระหว่างวันที่ 5–13 พ.ค.ที่ผ่านมา พร้อมติดตามคุณภาพสิ่งแวดล้อมและประเมินผลกระทบสุขภาพ มีการจัดตั้งคณะทำงานเฉพาะด้าน เพื่อประสานความร่วมมือระหว่างประเทศ ควบคู่ กับการวางแผนจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำ (ส่วนหน้า) 

หลังปรากฏข่าวดังกล่าว  ทำให้เครือข่ายภาคประชาชนที่ออกมาต่อต้านการก่อสร้างเหมืองแร่ในเขตว้า รัฐฉาน ประเทศเมียนมา ซึ่งเป็นต้นแม่น้ำกก และแม่น้ำสาย ต่างวิพากษ์วิจารย์เนื่องจากกรมควบคุมมลพิษได้ตรวจคุณภาพน้ำในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวกและแม่น้ำโขงบาง  ตรวจพบมีสารหนูซึ่งเป็นโลหะหนักปนเปื้อนเกินมาตรฐาน 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร จากการตรวจทั้ง 3 ครั้ง โดยครั้งล่าสุดตรวจในเดือน พ.ค.2568  ผลปรากฏว่า พบสารหนูเกินค่ามาตรฐานทั้ง 11 จุด คือชายแดนไทย-พม่า ด้าน จ.เชียงใหม่ ประกอบด้วย ต.ท่าตอน อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.030 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานมิตรภาพแม่นาวาง-ท่าตอน ต.ท่าตอน อ.แม่อาย มีค่าสารหนู 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก อ.แม่อาย  มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร

ส่วนพื้นที่ จ.เชียงราย พบว่าบ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.016 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานมิตรภาพแม่ยาว-ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.017 มิลลิกรัมต่อลิตร บ้านโป่งนาคำ ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.016 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานข้ามแม่น้ำกก ต.ดอยฮาง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานแม่ฟ้าหลวง ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.014 มิลลิกรัมต่อลิตร  สะพานเฉลิมพระเกียรติ1 ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.014 มิลลิกรัมต่อลิตร ฝายเชียงราย ต.รอบเวียง อ.เมืองเชียงราย มีค่าสารหนู 0.011 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานริมกก-เวียงเหนือรวมใจ อ.เวียงชัย มีค่าสารหนู 0.018 มิลลิกรัมต่อลิตร 

นอกจากนี้พบแม่น้ำสายชายแดนไทย-เมียนมา มีสารหนูเกินมาตรฐานทั้ง 3 จุดคือบ้านหัวฝาย ต.แม่สาย อ.แม่สาย จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.023 มิลลิกรัมต่อลิตร สะพานมิตรภาพแม่น้ำสายแห่งที่ 2 อ.แม่สาย มีค่าสารหนู 0.024 มิลลิกรัมต่อลิตร และบ้านป่าซางงาม ต.เกาะช้าง อ.แม่สาย มีค่าสารหนู 0.017 มิลลิกรัมต่อลิตร เมื่อทดสอบตรวจในแม่น้ำโขงพบสารหนูเกินมาตรฐานทั้ง 2 จุดคือ ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร และ ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน จ.เชียงราย มีค่าสารหนู 0.025 มิลลิกรัมต่อลิตร

ด้าน ดร.สืบสกุล กิจนุกร สำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ได้ออกมาเปิดเผย จดหมายเปิดผนึกถึงนายกรัฐมนตรี โดยมีเนื้อหาเป็นข้อๆ คือ

1.ต้องการหลักฐานจากนายกรัฐมนตรีที่ระบุว่าแม่น้ำกกดีขึ้นดังกล่าว ทั้งๆ ที่กรมควบคุมมลพิษเพิ่งเผยแพร่ผลการตรวจคุณภาพน้ำกก สาย และโขง พบว่ายังมีสารหนูเกินค่ามาตรฐาน (พร้อมกันนี้ได้แนบไฟล์กรมควบคุมมลพิษประกอบด้วย) 

2.ในการเดินทางไปประชุมเพื่อแก้ไขปัญหาโดยนายประเสริฐ จันทรรวงทอง รองนายกรัฐมนตรีและ รมว.ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจเเละสังคม เมื่อวันที่ 27 พ.ค.เป็นเวลา 6 วันแล้วแต่รัฐบาลกลับอยู่ระหว่างจัดทำคำสั่งแต่งตั้งคณะทำงานเฉพาด้านเพื่อประสานกับต่างประเทศ ติดตามสถานการณ์แม่น้ำกกและน้ำสาย โดยมีกำหนดเสนอรายชื่อเพื่อพิจารณาวันที่ 4 มิ.ย.นี้ ควบคู่กับการตั้งศูนย์ปฏิบัติการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำ (ส่วนหน้า)” และกลุ่มประสานงานเฉพาะกิจ ซึ่งถือว่าล่าช้ามาก

3.นายกรัฐมนตรียังคงทำงานตั้งรับต่อแหล่งกำเนิดมลพิษข้ามพรมแดนและมีการสั่งการให้เฉพาะกระทรวงต่างประเทศประสากับประเทศเมียนมาเท่านั้น จึงเสนอให้แจ้งต่อประเทศจีนด้วยเพราะมีบทบาทในการทำเหมืองและความสัมพันธืใกล้ชิดกับรัฐบาลเมียนมารวมถึงกลุ่มชาติพันธุ์ติดอาวุธในพื้นที่ นอกจากนี้รัฐบาลต้องแถลงจุดยืนให้ประชาชนได้ทราบอย่างชัดเจนว่าตกลงแล้วการแก้ไขตันเหตุมลพิษทำได้ด้วยการปรับปรุงเหมืองแร่หรือปิดเหมืองแร่กันแน่

และ 4.ปัญหาไม่ได้มีแค่แม่น้ำกกแต่สายที่ปนเปื้อนโลหะหนักเกิดขึ้นทึ้งแม่น้ำกก แม่น้ำสาย แม่น้ำรวก และแม่น้ำโขง แต่ที่ผ่านมานายกรัฐมนตรีมักจะย้ำแต่แม่น้ำกกเท่านั้น

ทั้งนี้ทางเครือข่ายภาคประชาชน องค์กรเอกชนและนักวิชาการ ได้นัดรวมตัวกันในวันที่ 5 มิ.ย.นี้ ซึ่งตรงกับวันสิ่งแวดล้อมโลก ณ สวนสาธารณะแม่ฟ้าหลวง เพื่อแสดงพลังให้ยุติการทำเหมืองแร่ในเขตว้าเสีย โดยจะเคลื่อนมวลชนจากจุดดังกล่าวไปยังสะพานแม่ฟ้าหลวงซึ่งข้ามแม่น้ำกกเพื่อทำกิจกรรม เช่น สืบชะตาแม่น้ำกก พิธีกรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ตางๆ ฯลฯ จากนั้นจะไปยื่นหนังสือต่อทางผู้ว่าราชการ จ.เชียงราย เพื่อให้แจ้งสภาพปัญหาและการแก้ไขไปยังรัฐบาลไทย รัฐบาลจีน รัฐบาลเมียนมา และเขตปกครองพิเศษที่ 2 (สหรัฐว้า) ซึ่งเป็นพื้นที่ต้นเหตุโดยก่อนรวมตัวได้มีการจัดกิจกรรมย่อย กิจกรรมรณรงค์ การประชุมเสาวนา ฯลฯ อย่างต่อเนื่อง